Gevangen in Dromeland

Misschien heb je het wel eens meegemaakt. Je wordt wakker, maar je kan niets bewegen. Iets of iemand houdt je tegen, wellicht krijg je zelfs geen adem meer. Je kunt geen kant op; je bent volkomen verlamd… Dit verschijnsel heet slaapverlamming, en kan heel beangstigend zijn.

Elke nacht wanneer je droomt, dus tijdens de REM-slaap, verlamt je hele lichaam. Dit is een slim trucje van de hersenen, zodat je niet alle acties waarvan je droomt daadwerkelijk uitvoert. Essentiële bewegingen van je lichaam, zoals het kloppen van je hart, worden niet tegengehouden door de REM-barrière, anders zou het gauw afgelopen zijn met je. Bij sommige mensen zit er een foutje in het REM-systeem; zij zijn in staat om tijdens hun slaap complexe acties uit te voeren, zelfs auto te rijden of iemand te vermoorden, zonder daar in de verste verte bewust van te zijn. Maar bij de meesten van ons schakelt dit ingenieuze systeem het grootste deel van de spieren uit.

Slaapverlamming is dus een verschijnsel dat je, als het goed is, elke nacht meemaakt. Minder normaal is het dat je dit bewust meemaakt. Bewuste waarneming van slaapverlamming kan voorkomen wanneer je net naar bed gaat, of – en dat is waarschijnlijker – wanneer je net wakker wordt. Een deel van de door de hersenen geproduceerde verlamming sijpelt dan door in je ‘waakstand’. Het gevolg is dat je hoofd al wakker is, maar je lichaam nog verlamd. Aangevuld met restjes droom kan het dan net lijken alsof je ontvoerd bent door buitenaardse wezens of iets dergelijks.

Hoe vaak slaapverlamming voorkomt, is moeilijk te zeggen. Zo’n 5 tot 60 % van de bevolking heeft het wel eens meegemaakt, aldus de wetenschappelijke literatuur. Een tamelijk ruime marge. Sommige mensen, waaronder ik, hebben ooit een keer slaapverlamming meegemaakt, misschien zonder te beseffen wat er precies gebeurd is. Maar mensen die lijden aan narcolepsie hebben er veel vaker last van (zo’n 40 tot 60% van de narcoleptici, ervaren slaapverlamming). En dat is dan vaak aan het begin van de slaap, waardoor het slapen een bijzonder beangstigende bezigheid wordt.

Dankzij de hedendaagse technologie weten we nu wat er aan de hand is tijdens een episode van slaapverlamming. Maar door de eeuwen heen zijn er al verschillende verklaringen voor bedacht. De Incubus is hiervan de bekendste, in Engelssprekende landen kent men The Old Hag. Overal ter wereld heeft men een eigen slaapdemon. Bekijk het filmpje hieronder voor een korte visuele toelichting. En, slaap zacht…