‘Testikels van de Duivel’

Aardappel is voedsel van de toekomst

De Verenigde Naties hebben 2008 uitgeroepen tot het jaar van de aardappel. Die krijgt te weinig lof, vindt de VN, en dat terwijl de pieper een sleutelrol speelt in de landbouw, de economie en de wereldvoedselvoorziening.

De ‘testikels van de duivel’, zoals ze indertijd werden genoemd, vonden in de zestiende eeuw hun weg naar Europa. De Spaanse veroveraars brachten ze mee vanuit het Andesgebergte in Zuid-Amerika. In die tijd was het continent anders verdeeld dan nu, maar de aardappel heeft zijn oorsprong ergens in het grensgebied tussen Peru en Chili. Ironisch genoeg begon juist dit ‘aardappeljaar’ een fikse ruzie tussen de twee landen, over wie zich de bakermat van de aardappel mag noemen.

Aanvankelijk hielden Europese kloosterlingen de aardappelplanten vooral voor de mooie bloemetjes. De eetbare knollen bevonden zich namelijk onder de grond, en alles wat onder de grond groeit, was in die tijd een beetje hels. Het duurde zo’n 150 jaar voor de aardappel in Europa ingeburgerd was, en de ‘duivelsballen’ op het menu kwamen te staan.

In vier eeuwen tijd is de aardappel uitgegroeid tot een van de meest gewilde voedselgewassen ter wereld. Mais, rijst en tarwe vormen de topdrie, en op nummer vier staat de pieper. Hij laat zich vrijwel overal kweken, groeit snel, is gezond, en 85 procent van de plant is eetbaar. Van de meeste graansoorten is maar de helft eetbaar. Daarmee is de pieper uitermate geschikt om de eerste VN-milleniumdoelstelling te halen: het uitbannen van armoede en honger.

Nederland draagt daar een flinke steen aan bij. Ons kleine landje produceerde in 2006 maar liefst 7,2 miljoen ton aardappels, en staat daarmee op de negende plek van aardappelproducerende landen. Behoorlijk indrukwekkend, gezien de omvang van ons kikkerlandje, maar het wordt nog imposanter als je kijkt naar de geproduceerde aardappels per Nederlander. Met 415,1 kilo per hoofd komen we dan op de tweede plaats in de ranglijst. Alleen Wit Rusland streeft ons voorbij. Dat land produceert per hoofd van de bevolking ruim 800 kilo aardappelen per jaar. Bijna de helft daarvan eten de Wit-Russen overigens zelf op, en daarmee zijn het meteen de grootste aardappeleters ter wereld.

De vraag naar piepers neemt in ontwikkelingslanden snel toe, en de productie ervan stijgt eveneens. In de afgelopen veertig jaar nam de aardappelproductie in megalanden als India en China toe van 16 miljoen ton tot bijna 100 miljoen ton per jaar. Dat gaat niet zonder slag of stoot: de aardappel heeft talloze vijanden waaronder schimmels, virussen, luizen en wormen.

Tegenwoordig is vooral de aardappelziekte ‘fytoftora’ nog een groot probleem, schrijft Sandra Knapp, plantkundige bij het Natural History Museum in Londen, deze week in wetenschapsblad Science. De ziekte wordt veroorzaakt door een pseudoschimmel, en heeft tot gevolg dat de knollen rotten en bladeren afsterven. In 1845 veroorzaakte die aardappelziekte de welbekende Ierse hongersnood, waarbij 90 procent van de aardappeloogst mislukte. Meer dan een miljoen Ieren stierven de hongerdood, en miljoenen anderen vluchtten naar de Verenigde Staten.

Om zulke ellende te voorkomen, werken gentechnologen aan aardappels die bestand zijn tegen aardappelziektes. Daarvoor gebruiken ze genen van wilde aardappelsoorten, die in de loop der jaren zelf weerstand hebben opgebouwd tegen hun vijanden. En dat werkt. Nieuw ontworpen aardappels zijn immuun voor de aardappelziekte.

Dat biedt perspectieven voor boeren in ontwikkelingslanden. Ze zijn zekerder van een goede opbrengst en dat is niet alleen gunstig voor de boeren, maar ook voor de rest van de arme bevolking. Toch is niet iedereen blij met de nieuwe aardappels. Tot een jaar of twee terug vernielden actiegroepen als de ‘Ziedende Bintjes’ en de ‘Razende Rooiers’ regelmatig velden waarop genetisch gemodificeerde aardappels of andere gewassen groeiden. Daarmee wilden ze een stokje steken voor genetische manipulatie. Terwijl de evolutie eigenlijk van nature al veranderingen aanbrengt in genen. Maar dan zonder voorkennis.

 

Link naar het originele artikel.

Share

One Comment to "‘Testikels van de Duivel’"

  1. André van der Meer says:

    Je zou het boek Daens er eens bij moeten pakken. Daar wordt een welhaast wetenschappelijke beschrijving in gegeven van dit volksvoedsel. De aardappel heeft een grote rol gespeeld in de geschiedenis van de arbeiders. Denk bijvoorbeeld aan de hongersnood in Ierland (potatoe femin) en de gevolgen daarvan (grote emigratie van Ieren naar Amerika).

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

You may use these HTML tags and attributes: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>