Nieuwe kijk op vogels

Valk en vink blijken zusters

Valken en vinken lijken meer op elkaar dan vogelaars dachten. Genetisch gezien dan. Dat concluderen achttien wetenschappers vandaag in Science.

Een onopgelost vraagstuk in de biologie is de evolutie van vogels. Nadat het eerste exemplaar de lucht in ging, ongeveer 150 miljoen jaar geleden, vond er een enorme explosie van soorten plaats. Daardoor zijn vogels moeilijk in te delen in stambomen. “We weten nog maar heel weinig van hun evolutie”, zegt Arno van Berge Henegouwen, vogeldeskundige en conservator bij Museon.

Die explosie van vogelsoorten was buitengewoon, omdat er plotseling veel ruimte beschikbaar voor ze was. “Het luchtruim was nog onbewoond, en met hun vleugels konden ze zo’n beetje de hele wereld verkennen” vertelt Van Berge Henegouwen. Aldus geschiedde, en de vogels pasten zich snel aan aan hun nieuwe omgevingen. Zo snel, dat het niet duidelijk is wat er nu precies gebeurd is.

Een nieuw wetenschappelijk vakgebied, de fylogenomica, brengt duidelijkheid in dit soort evolutionaire vraagstukken. In dit vakgebied bestuderen en vergelijken wetenschappers complete genenkaarten, zodat ze conclusies kunnen trekken over de herkomst en verwantschap van organismen.

Dat deden ook de zeventien Amerikaanse onderzoekers en hun Zuid-Afrikaanse collega, die vandaag hun resultaten publiceren in Science. Ze analyseerden de genenkaarten van 171 vogelsoorten, en vergeleken die met elkaar.

Uit de analyses blijkt dat een aantal vogelgroepen waarvan gedacht werd dat ze op zichzelf staan, eigenlijk behoren tot een andere, overkoepelende verzameling vogels. Zo valt bijvoorbeeld de groep gierzwaluwachtigen, waarbij ook kolibries horen, onder de nachtzwaluwachtigen. Dat is opmerkelijk, want nachtzwaluwachtigen opereren ’s nachts, maar kolibries en gierzwaluwen zijn overdag het actiefst. Toch zitten zij op dezelfde tak van de evolutionaire boom.

Ook de flamingo’s hebben een andere plek in de boom gekregen.“Ik herinner mij nog van vroeger dat ze als aparte, zeer oude, groep te boek stonden en nergens bij geplaatst konden worden”, mijmert Van Berge Henegouwen. “Vlak na mijn afstuderen opperde iemand wel eens dat ze dicht bij de eenden zouden staan. Dat zijn nu dus de fuutachtigen geworden. Stel je eens voor, een fuut met steltpoten.”

“Echt opmerkelijk is ook dat valkachtigen – zeg maar de roofvogels – bij de ooievaars blijken te horen”, zegt de vogelkenner. Niemand had verwacht dat de valkachtigen nauw verwant zijn aan papegaai-achtigen en zangvogeltjes zoals lijsters, zwaluwen en boomklevers. Een vogel kent men dus niet altijd aan zijn veren…

Link naar het originele artikel.